#9 'NCB vertelt' met Lajos Walbeek

Interview met Lajos Walbeek, trainer en adviseur bij Netwerk Conceptueel Bouwen.

De missie van het Netwerk Conceptueel Bouwen is het stimuleren van de toepassing van woningconcepten in de woningbouw, waardoor we sneller, slimmer en schoner kunnen bouwen voor een scherpe prijs/kwaliteit. Samen met de leden van NCB zet het NCB-team  zich in om alle betrokken partijen in de bouwketen te inspireren, te activeren en te helpen bij het implementeren van nieuwe werkwijzen, onder andere door het ontwikkelen van instrumenten die helpen bij de invulling van nieuwe rollen. 

Het NCB gaat in gesprek met Lajos Walbeek, trainer en adviseur bij Netwerk Conceptueel Bouwen.  In dit gesprek praten we over de rol van Lajos binnen  de  NCB Academy, zijn kijk op  conceptueel bouwen, waarom een cultuur- en organisatieverandering nodig is om de woningbouw te versnellen en hoe de NCB Academy kan bijdragen aan deze essentiële  cultuur- en organisatieverandering. 

Achtergrond en drijfveer

Lajos  heeft een HR en bedrijfskundige achtergrond. In 2006 is hij in de bouwwereld terechtgekomen en heeft bij verschillende grote bouwbedrijven gewerkt. Daarna is hij voor zichzelf begonnen en heeft opleidingsbedrijf Brickton  opgericht. In 2020 is Brickton in contact gekomen met NCB en Aedes met de vraag om een opleidingsprogramma voor woningcorporaties te maken. Sindsdien is Lajos  bij NCB betrokken, waar hij zich vooral richt op de 'mens'- en inspiratiekant van conceptueel bouwen. Zijn focus ligt op organisatie- en cultuurverandering en wat dat betekent in de praktijk.  Als bedrijfskundige verwondert hij zich over  de werkwijze  van de traditionele  bouwsector, de aanzienlijke verspilling in het proces, de gebrekkige communicatie,  en de ingewikkelde samenwerking en het gebrek aan onderling begrip tussen ketenpartners.  Zijn verwondering werd de drijfveer om hier iets aan te veranderen. 

In zijn rol als HR-directeur bij BAM  Bouw en Vastgoed Nederland  komt Lajos voor het eerst in aanraking met een conceptwoning, de zgn. 'Waarde en Riant woningen' van BAM. Hij werd zich hierdoor bewust dat conceptbouw een heel ander proces is; een andere denkwijze, een andere benadering van de markt, een andere aanpak van  productontwikkeling, en een andere manier van werken  met mensen. "Mijn ervaring is dat je medewerkers die in de conceptbouw werken niet in een andere manier van bouwen moet inzetten, omdat het een hele andere werkwijze is en een ander  verwachtingspatroon", zo geeft hij aan. "Conceptueel bouwen is echt een andere manier van benaderen van de klant, de ketensamenwerking met de ketenpartners is anders en dus ook de inzet van mensen in die projecten.” 

Het speelveld

Om een versnelling in de woningbouw te bewerkstelligen, moeten we aan de slag met een noodzakelijke cultuur- en organisatieverandering. Dat begint bij mensen meenemen in wat conceptueel bouwen is, laten ervaren én laten zien hoe het anders kan in de samenwerking met anderen. Dat geldt voor de gehele keten. 

"We  zijn bezig bij gemeenten en provincies, ontwikkelaars, corporaties, aanbieders, de toeleverende  industrie  en bij architecten. Iedereen zit in het proces van anders denken”, zo zegt Lajos. “De toeleverende industrie levert aan de  conceptaanbieders,  zodat zij een product kunnen ontwikkelen en produceren dat aansluit bij de vraag vanuit de markt van opdrachtgevers. We komen uit een situatie dat opdrachtgevers, vaak in samenwerking met adviseurs en gemeente, het product altijd al had uitgewerkt en dat de bouwers het maar moest gaan bouwen. En dat kantelt nu. Dat is fascinerend en als je ‘erboven  gaat hangen’  enorm interessant om te zien wat er gebeurt als je dat proces aan het veranderen bent.”  

Het onderzoek in opdracht van NCB door  IGG Bouweconomie heeft aangetoond  dat conceptueel bouwen 40% sneller en 22% goedkoper is dan traditionele bouw. Dit  betreft het hele proces en daarbij gaat  het ook over ureninzet  van mensen,  een belangrijke kostenfactor. “In arbeidskrapte hebben we te kijken naar een efficiënter proces”, zegt Lajos. “Als je bijv. ervoor kan zorgen dat een projectontwikkelaar bij een opdrachtgever i.p.v. één, twee  projecten  kan doen, heb je gewoon 50% meer capaciteit gecreëerd. Er mag het besef ontstaan dat in de hele keten efficiëntie is te behalen, dat gaat van het versnellen van vergunningverlening tot bijv. een woningconcept inkopen dat al geëngineerd  is.” 

Rolverandering

Een van de redenen dat de transitie van traditioneel bouwen naar  conceptueel bouwen traag verloopt is de complexiteit van de rolverandering en de bijbehorende aanpak. Voor alle in de bouwketen betrokken partijen is dat aan de orde. "De woningbouw is een technische sector. We zijn in de bouwsector gewend om het ook als zodanig aan te vliegen, namelijk hoe maak je nou producten, hoe zorg je ervoor dat je inkoopcontacten goed inzet en dat deze dichtgetimmerd zijn", zo zegt Lajos. Conceptueel bouwen vraagt om proces- en rolverandering. Verandering roept vaak weerstand op  en vervolgens de vraag hoe je met deze weerstand omgaat.  "Als projectteam heb je een conceptueel bouwproject gedaan, maar je collega’s en/of directie is niet enthousiast of willen niet mee, of het bestuur snapt het niet. Hoe zorg je ervoor dat je het interne verandervermogen kunt aanboren. Dat is enorm complex  en bovendien zullen alle ketenpartners moeten  veranderen."

De basis is vertrouwen

Lajos  gebruikt het woord ‘moeten’ niet graag, maar geeft aan dat de basis wel is dat je met elkaar ‘moet’ samenwerken om elkaar te kunnen vertrouwen. "Begin eens door met elkaar rond de tafel te gaan zitten en te gaan praten. Wat heeft de ander nodig om het project te laten slagen. En wat kun jij brengen. Op een interpersoonlijk  niveau, zonder meteen in contractuele en formele processen terecht te komen." Hij maakt duidelijk dat we komen uit een wereld waarin wantrouwen het uitgangspunt was en we alles dichttimmerden  met contracten. "Nu zitten we aan tafel en moeten we ineens zeggen ‘je bent mijn vriend’. Dat gaat niet van vandaag op morgen. Tijd investeren in elkaar leren kennen, elkaars belangen leren kennen, en als dat niet helemaal overeenkomt hoe ga je daar mee om. Ook dat zit in interpersoonlijke relaties." 

De kracht van het NCB en de NCB Academy

De kracht van het NCB en de NCB Academy is helder volgens Lajos.  Het NCB werkt  met de NCB leden en samenwerkingspartners aan instrumenten en nieuwe processtructuren.  En er is contact met de hele keten. ”We zijn een verbindende partij. We hebben het perspectief van de hele keten in ons verhaal opgenomen.  Mensen onderschatten vaak nog wat voor een impact het heeft op de organisatie. Van de afdeling financiën, HR,  onderhoud, tot het bestuur.  Elke afdeling moet ervan op de hoogte zijn wil je als organisatie die cultuur- en organisatieverandering voor elkaar krijgen.  En het is van belang dat de nieuwe manier van werken belegd wordt in de interne bedrijfsprocessen. Leiderschap is daarbij van groot belang!"  Het NCB faciliteert om mensen meenemen in het transitie-proces.  Daarnaast is standaardisatie van belang. Het NCB is hier volop mee bezig en heeft tools ontwikkeld die aan deze standaardisatie bijdragen, zoals o.a. De Woonstandaard en de Conceptenboulevard.nl. 

Voor wie?

De NCB Academy richt zich op alle ledengroepen van het NCB, en op de drie organisatielagen: bestuur, management en uitvoering. Voor alle drie de lagen is er een ander aanbod in inhoud  en trainingsvormen. De reden hiervoor is dat het perspectief per laag en organisatie anders is. De kernwaarden van de NCB Academy zijn:  inspireren, activeren en implementeren. 

Aanbod

Het aanbod van de NCB Academy bestaat uit grofweg: 

• Workshops & Masterclasses 

• Trainingen  

• Op maat trainingen/ Incompany trainingen 

Lajos  maakt duidelijk dat er vele variaties hierop mogelijk zijn. "Zo hebben we voor traineeships  bij de provincies een Masterclass gemaakt om uit te leggen wat conceptueel bouwen is en wat het betekent voor specifiek een overheidsinstantie,  in dit geval de Provincie. Het liefst gaan wij als NCB Academy ook 'on site' trainingen geven, en betrekken we personen van verschillende afdelingen. Op deze manier horen collega’s van elkaar wat ze nodig hebben. Dat is nodig om de verandering doorgevoerd te krijgen. Weten en op de hoogte zijn van wat er bij de ander speelt en nodig is, zodat je elkaar begrijpt en vanuit daar kan gaan werken aan die verandering.”   

De NCB Academy kan hulp bieden bij het trainen wat de impact is van conceptueel bouwen  voor de organisaties. 

Uitdagingen

NCB biedt daarmee hulp bij implementatie, maar  tot de kernactiviteit hoort  ook inspireren en activeren. Voor de NCB Academy ligt de focus nu vooral nog op inspireren. Dit betekent uitleggen wat conceptueel bouwen is en wat het ook vooral niet is. En belangrijk hierbij is ook laten zien wat het betekent voor de dagdagelijkse  praktijk.  In de trainingen en workshops die de NCB Academy aanbiedt gaat het,  naast het uitleggen van de inhoud en het proces van conceptueel bouwen,  om de relatie.  Hoe werkt die samenwerking. Cultuur- en organisatieverandering is namelijk een groot deel onderdeel van de transitie. En wat betekent dit in de praktijk.

Lajos  blijft erop hameren dat alle betrokkenen  in de eigen organisatie  de organisatie- en cultuurverandering  ook moeten snappen. "Het meekrijgen van alle betrokkenen in de organisatie is een uitdaging. Het verankeren van de veranderingen  in je strategie is hierbij van groot belang.  Als bestuur  en directie moet je zeggen ‘hier geloven we in  en dit gaan we doen’. Deze eerste stap wordt meestal wel genomen. Het brengen van helderheid in de rest van de organisatie en het aangeven welke rolveranderingen in het proces gaan plaatsvinden, blijkt in de praktijk vaak moeilijker. “Dit betekent  ook dat je het personeel laat trainen om op een andere manier te gaan werken. Dat kost tijd." 

Status quo

Bij het NCB krijgen we steeds meer hulpvragen. Er zijn  steeds meer organisaties die met conceptueel bouwen aan de slag willen. "We zijn nu bezig met een gemeente en drie corporaties die een ontwikkelopgave  hebben", zegt Lajos. "Ze willen dat conceptueel gaan doen. Vanuit de NCB Academy gaven we aan deze  groep een workshop;  wat is conceptueel bouwen, wat betekent het voor de kaders die relevant zijn bij gebiedsontwikkeling, bijvoorbeeld de ruimtelijke en stedenbouwkundige kwaliteit, welke PMC’s  moeten  gerealiseerd worden, etc. En ook wat hebben partijen van elkaar nodig om het proces zo efficiënt mogelijk in te delen.  En wat kunnen ze brengen." Het inzichtelijk maken van de voordelen van conceptueel bouwen is hierbij van belang.

Tips voor de keten

Voor  opdrachtgevers: 

“Bepaal je strategie, maak keuzes en voer deze keuzes door in de organisatie. Pas het aan in leiderschap, strategie, management etc. Zowel verticaal als horizontaal in de keten zit een veranderingsmoment.” 

Voor conceptaanbieders: 

“Maak een strategische keuze: wat voor een product ga ik ontwikkelen en vermarkten. Ga  marktonderzoek doen. De bouwer gaat immers investeren in een oplossing. De conceptaanbieders moeten hun producten marktconform maken; wat is de behoefte van de klant. Er is meer vraag naar circulaire woningen. Dat betekent gebruik maken van andere materialisering.” 

Hoe ziet de toekomst eruit?

Lajos  denkt dat in de toekomst  de conceptaanbieders de markt gaan bepalen. Hij geeft het voorbeeld van een conceptaanbieder die per jaar 1000 woningen maakt. Als de woningen verkocht zijn, dan zijn ze op en wordt het jaar erna pas weer een nieuwe productie gestart. Meer capaciteit heeft hij namelijk niet nodig. "We komen uit een markt dat er altijd wel iemand was die op aanvraag iets kon produceren. Nu gaan we naar een model waarbij het strategisch nodig is om te gaan nadenken over waar het kan vastlopen," zegt Lajos. "Je kan bijv. in 2029 wel een project willen starten, maar als er geen bouwer is, dan houdt het op." Het is van belang om te gaan nadenken hoe de beschikbare arbeidscapaciteit zo efficiënt mogelijk kan worden ingezet.

Tot slot 

Sinds 2020 is er veel gebeurd op het vlak van conceptueel bouwen. Er zijn nieuwe fabrieken gebouwd en aan de productiekant is veel vernieuwing gekomen. Zo zijn er veel nieuwe concepten op de markt, maar ook de eisen van duurzaamheid zijn steeds duidelijker. En er is een enorme toename in biobased  materialen en is Het Nieuwe Normaal onlangs gepubliceerd. "Je kan er nu niet meer omheen", zegt Lajos. "Maar betekent wel dat je in actie moet komen. Ga verdiepen!" 

Heb je nog vragen of wil je graag in gesprek met Lajos? Contactgegevens zijn op te vragen via de website en de aparte NCB Academy  pagina en verder via academy@netwerkconceptueelbouwen.nl 

NCB haalt verhalen op om jou te inspireren. Wil jij ook je verhaal delen via ons? Neem dan contact op. Dan kijken we samen naar de mogelijkheden.